De wereldbevolking groeit, bronnen vervuilen, woestijnen nemen in omvang toe. Niettemin wordt er soms water gevonden uit onverdachte bron. En op onverdachte plekken.

Het gebrek aan schoon, zoet water wordt alom beschouwd als een van de grootste milieuproblemen voor de 21ste eeuw. De woestijn is de plek bij uitstek als het gaat om waterschaarste. Planten en bepaalde dieren zoals de mistkever kunnen hier overleven omdat ze manieren hebben ontwikkeld om kleine hoeveelheden water uit de atmosfeer te halen. Door goed naar deze voorbeelden in de natuur te kijken hebben wetenschappers nu effectieve mist-oogsttechnieken kunnen ontwikkelen. Het komt neer op grote netten die vocht insluiten tijdens de mist en de druppels via een trechter in een tank opvangen, waar ze ophopen tot drinkwater.

Kevers

In de woestijn is water zeer schaars. De Stenocara-kever heeft een manier ontwikkeld om toch drinkwater te verzamelen. Hij komt ‘s nachts tevoorschijn en klimt dan naar de top van een zandduin. Daar steekt hij zijn achterlijf in de lucht tijdens de ochtendmist. De mist trekt vanaf zee landinwaarts en bestaat uit waterdamp. Op z’n kont heeft de kever kleine bobbeltjes, waar waterdruppeltjes aan blijven plakken. De druppels glijden via speciale kanaaltjes naar z’n bek. Zo voorziet de kever zichzelf van water. Poepsimpel, nietwaar?

Bomen

Ook bomen blijken uitstekende mistvangers. Mist beweegt zich voort en raakt daarbij de bomen aan. Er worden druppeltjes gevormd die door de bladeren kunnen worden opgenomen, maar ook op de grond vallen. Het water dat in de bodem terecht komt, vult de grondwaterstromen of wordt opgenomen door de wortels.

Inwoners van woestijndorpen kennen al honderden zoniet duizenden jaren de techniek om dauwdruppels te verzamelen die van de bladeren vallen.

Reusachtige volleybalnetten

Het mechanisme achter mistvangers is kinderlijk simpel. Wanneer laaghangende wolken door de fijnmazige netten waaien, worden de kleine waterdruppels uit de mist tegengehouden. Deze vormen grotere druppels, die uiteindelijk door de zwaartekracht naar beneden vallen in een goot. Buizen leiden het water naar een nabijgelegen tank. Ingenieus én effectief. Bij dichte mist oogsten dit soort netten tot 17 liter water per vierkante meter. Als je weet dat de constructies zo’n 24 vierkante meter groot zijn, kan een vangnet gemakkelijk 300 liter per dag uit de lucht halen.

Troosteloze mist

Ooit in Lima geweest? Reizigers die aankomen op de luchthaven zijn vaak teleurgesteld in Lima. Ze hebben hun hoofd vol van schitterende beelden en wat zien ze? Een stad die baadt in de garúa, een troosteloze mist die vanuit zee komt. De miljoenenhoofdstad van Peru is na Caïro de grootste woestijnstad ter wereld. Er valt amper 10 milimeter neerslag per jaar en de luchtvochtigheidsgraad is er buitengewoon: tot wel 98 procent. Een ideale plek voor de mistvangers dus!

In kleine gemeenschappen die geen toegang hebben tot water uit bronnen, rivieren of regen, kan de techniek levens redden en mensen bevrijden van exuberante waterprijzen. En laat dat precies zijn wat er nabij deze metropool gebeurt. Twee miljoen bewoners van sloppenwijken hebben geen aansluiting op de waterleiding. Zij zijn aangewezen op water dat via moeilijk begaanbare wegen wordt aangevoerd met tankwagens. Heel duur water. De armen in de wijken betalen tienmaal zoveel voor hun water als mensen die op de waterleiding zijn aangesloten.

Verschillende organisaties hebben projecten met mistvangers lopen in Lima. Het water wordt verdeeld onder de lokale bevolking. Met een gedeelte van dat water worden landbouwprojecten in gang gezet. Groentetuinen floreren, fruitbomen groeien en ook de felbegeerde taraboom wordt weer aangeplant. De zaden van de taraboom worden ingezet bij het looien van leer en het kleuren van textiel. Er wordt ook een gom aan onttrokken, die dienst doet als verdikkingsmiddel of stabilisator. Door de opbrengsten van groenten, fruit en vruchten van de taraboom, kunnen de mensen weer in hun levensonderhoud voorzien. Een mooi perspectief voor arme inwoners die van dag tot dag probeerden te overleven...

De kleine bomen dient men na het aanplanten weliswaar te voeden met mistwater dat in netten is gevangen. Maar als de bomen enige omvang hebben bereikt, kunnen ze zelf meehelpen om mist op te vangen, en tenslotte uiteindelijk helemaal in hun eigen behoefte voorzien. Meer zelfs, men hoopt dat de jonge bomen die nu aangeplant zijn op de heuvels rond Lima, met de jaren groot genoeg zullen zijn om voldoende mistdruppels te vangen in hun bladerdek, die dan op de grond sijpelen, en zo het grondwaterpeil voeden!

Ook in de Atacamawoestijn langs de Chileense en Peruviaanse kust worden mistvangers ingezet. En ook elders ter wereld onder andere in de provincie Limpopo in Zuid-Afrika. Daar vangen de mistnetten van een school dagelijks 2500 liter water op, meer dan genoeg voor alle schoolkinderen om te drinken. Voordat het mistnet werd geïnstalleerd, haalden dorpsbewoners hun drinkwater uit poelen die gevoed werden door stroompjes en die vaak gedeeld werden met dieren. Het schone mistwater heeft ervoor gezorgd dat het aantal ziekten onder de schoolkinderen snel is afgenomen.

Dat mistvangers voor vele mensen waardevolle bronnen van zoet water zijn, staat buiten kijf. Een ingenieuze en tegelijk eenvoudige techniek. Onderzoekers blijven intussen volop experimenteren met verschillende mazengroottes, afmetingen en vorm van de netten en de absorptie van de stof om het meest efficiënte systeem te vinden.

Bronnen:

door Greet Willemse
dit artikel verscheen in De Karavaan van april 2015 - thema: vindingrijk