Want wist je dat Karavaan ooit gestart is door een toevallige ontmoeting tussen gelijkgestemde reiszielen? En zo waren er doorheen de jaren nog meer boeiende ontmoetingen die hebben geleid tot het huidige Karavaan zoals we het vandaag de dag kennen. Let’s take you on a trip down memory lane!
Tekst: Britt Jennes
Interviewer: Carla Borgmans
Foto’s: Bob Elsen
Carla: Bob, 50 jaar geleden stond je mee aan de wieg van het huidige Karavaan. Dus jij bent er van bij het begin bij. Heb je veel zien veranderen over de jaren heen?
Bob: “Het is nu meer dan 50 jaar geleden dat ik mijn eerste reis naar Mexico begeleidde voor Jest. En dat is allemaal heel spontaan gegroeid. Ik kreeg destijds de vraag of ik goesting had in een reis naar Mexico, dus ik zei: “Ja, zeker goesting in Mexico!”. Ik sprak geen Spaans, dat is nu uit den boze als reisbegeleider, maar ik wist wel dat er Azteken en Maya’s waren. En meer wist ik eigenlijk niet, dus dat is nu wel een heel ander verhaal als beginnende reisbegeleider. Het feit was ook dat de reis met Jest volledig op voorhand georganiseerd was. Dat was een klassieke reisbegeleiding zoals we kennen bij de grote ketens. De hotels waren geboekt en de bussen op voorhand gereserveerd. Dat maakt het wel makkelijker, en ook minder avontuurlijk. Dus dat hebben we omgebogen doorheen de jaren.
En ik kan met zekerheid zeggen dat de spirit om op een andere manier te reizen, er nog altijd in zit. Die is niet fundamenteel veranderd, integendeel die is alleen maar groter geworden en nu dus ook veel professioneler uitgewerkt. En dat is zeker niet evident dat juist dát wordt doortgetrokken na al die jaren. Dat vind ik een zeer sterk gebeuren.”
Carla: Je spreekt over Jest? Wat is Jest precies?
Bob: “Wel, Jest bestond eigenlijk allang, dus nog vóór we Joker hebben opgericht. Met Jest is het allemaal begonnen, want dat is eigenlijk de allereerste naam van wat nu Karavaan is. Je had toen een franstalige organisatie die heel actief was in het toerisme en dat was EJ (Etudiants Jeunesse). Die wilden graag een Vlaamse afdeling opstarten. En dan hebben wij de opdracht gekregen om een Vlaamse bestuurraad op te richten. Zo ben ik er in 1973 bijgekomen als een van de eerste Vlaamse bestuurders van Jest.”
Carla: En vanwaar de naam Jest?
Bob: “Dat betekent eigenlijk gewoon Jeugd en Student. En Jest is eigenlijk hetzelfde voor EJ als wat Karavaan voor Joker betekent. Want EJ deed ook aan touroperating en hadden met Jest zo 3 Vlaamse kantoren onder hun vleugels: in Leuven, in Gent en in Antwerpen. Nadien is EJ overgegaan in een coöperatieve (Sitour) en die werd een grote toeristische speler. Ze waren niet alleen in België actief, maar ook in Frankrijk en Nederland.”
Carla: Wat voor een organisatie was Jest in de beginjaren?
Bob: “We waren in totaal met zo’n 50 à 70 mensen, allemaal jonge mensen die de wereld wilden ontdekken en reizen begeleiden. Dat was eigenlijk heel nieuw in die tijd.
Welja, dat waren allemaal mensen die ook al veel gereisd hadden. Mensen waarbij de reismicrobe hen stuk voor stuk goed beet had. Ik kan me nog goed herinneren dat we allemaal achter één gedeelde gedacht stonden: iedereen was welkom, wie of wat je ook bent. Gender en geaardheid maakte niet uit, daarin deelden we een zekere open mindset. En dat was toch wel één van de sterktes van die mensen in de organisatie. Iets wat trouwens nu nog altijd zo is bij Karavaan en bij Joker. Maar de reismicrobe en de goesting om op pad te gaan zat er zeker bij iedereen in, en bracht ons zo samen.
We hadden ook de goesting om te creëren en van daaruit is dan het idee ontstaan om op een andere manier te reizen. Ik zie ze nog allemaal voor mij: “Wij willen op een andere manier reizen, die vrijheid er terug in!” Maar dat bestond toen helaas niet.”
Carla: Wat bedoel je met die vrijheid?
Bob: “Het feit dat de hotels niet op voorhand gereserveerd waren of het transport dat we ter plekke zelf moesten uitdokteren. Wij zijn daar dan eigenlijk nogal extreem in gegaan. Toen vertrok je op reis en was je hotel voor de eerste nacht dikwijls niet gereserveerd. Verder kreeg iedereen de kans om zijn reis uit te spitten in functie van de deelnemers die je bij had of de situaties waarin je belandde met de groep. Dat gaf zo’n vrijheid en een andere dimensie aan reizen. We geloofden toen ook niet dat dat kon, hoor. In deze tijd wordt dat terug wat moeilijker omdat er teveel toeristen zijn waarmee je rekening moet houden.”
Carla: Vandaag de dag werken we met strikte selectiecriteria voor de kandidaat-reisbegeleiders. Was dat toen ook het geval?
Bob: “Toen was het niet meer of niet minder dan: je behoorde tot die groep en je werd opgenomen door die groep.
Na mijn befaamde Mexico-reis had ik wel door dat de lokale taal spreken een must is om 1) een goeie reisbegeleider te zijn die alles moet organiseren en 2) om leuke ontmoetingen te hebben met lokale mensen. Dus toen heb ik als één van de eerste ervoor gepleit dat reisbegeleiders die naar zulke landen trekken, op z’n minst Spaans moesten spreken. Want dat bestond voorheen helemaal niet. En zo leerden we beetje bij beetje om het professioneler aan te pakken. Trouwens, Guy Verhelst en Rita Daneels hebben daar enorm aan de kar getrokken om de zaken mee te verbeteren. De selectie en het selectieweekend zijn daar mooie voorbeelden van.
Ik heb de organisatie ook meer zien evolueren in de zin van professionalisering naar de klant toe. Waar we vroeger eerder uitgingen van onze eigen input voor een samenstelling van een reis, evolueerde het toch meer naar de klant en diens behoeften. En zo probeerden we om extra ingrediënten aan onze reizen toe te voegen. Zo konden we ook die ervaringen blijven aanbieden waarnaar die klant op zoek was.”
Carla: Bob, vertel eens: eerst was je actief bij Jest, en nadien volgden Pik-Nik, Karavaan en Joker. Hoe ga je van de vzw Jest naar Joker, het bedrijf?
Bob: “Op een gegeven moment ontstond het idee om zelf een touroperator bedrijf te starten. Dus zo geschiedde, en hebben we met 36 personen geld bijeen gelegd om Joker op te richten, toen was dat nog in samenwerking met Sabena. In het begin was dat maximum 2 personen in dienst en dan al die mensen die geld bijeen gelegd hadden, en dat was niet hun voltijdse job. Dus we draaiden heel veel op vrijwilligers, dat is niet zoals de werking van Karavaan en Joker nu is.”
Carla: En wie ging er destijds mee op de reizen van Joker? Wie waren de deelnemers?
Bob: “Uit toeristisch onderzoek blijkt dat er bij de actieve reizigers eigenlijk drie belangrijke groepen op te merken zijn. Ten eerste is dat de meest extreme avonturier die op een andere manier unieke dingen wil meemaken. Dan heb je ook de reiziger voor wie het contact maken en de ontmoeting belangrijk zijn op reis, zij gaan bijvoorbeeld mee om nieuwe vrienden te maken, nieuwe culturen te leren kennen. En als laatste heb je de sportieve reiziger, en die hebben wij iets minder mee gehad op reis. Dus bij Joker hebben we vooral de avonturiers en de contactzoekers mee op reis.
Ik ken ook deelnemers voor wie reizen in groep een soort bezieling was. Dat mensen toch vinden dat reizen een belangrijk element in hun persoonlijke groei of ontwikkeling betekent. Mensen zoeken ook vaak een meerwaarde in reizen, en zien het als een verlengde van zichzelf. Want je wilt natuurlijk iets weten over de bestemming of de cultuur waar je verblijft en je gaat er dus automatisch meer over lezen en leren.”
Carla: Zie je die persoonlijke groei ook bij jezelf terugkomen? Vertel eens welke invloed jouw eerste reizen op jou als persoon hadden.
Bob: “Mijn allereerste reis was eentje die ik voor het plezier in elkaar gestoken had voor m’n studentenvereniging in Leuven. We zijn toen met tenten en een busje naar Moskou getrokken. Dat was in 1968 en op het moment dat we Praag doorkruisten, was de Praagse Lente daar volop aan de gang. Ik moet eerlijk zeggen dat ik heel weinig van de stad zelf heb gezien want het was zoveel boeiender om bij de studenten te blijven hangen en met hen aan de praat te raken over de ontwikkelingen in hun land. En de mensen onwaarschijnlijk, je kwam op straat, mensen trakteerden u, mensen wilden een babbeltje slaan, en ik deed uiteraard graag een babbeltje mee, en de vrijheid heerste! Zo’n volksfeest heb ik nooit meer meegemaakt in mijn leven.
Maar het was vooral mijn tweede reis die het meeste indruk op mij achterliet. Dit keer gingen we, opnieuw met de studentenvereniging, naar Osaka in Japan voor de Wereldtentoonstelling. Het was daar een bedoening van jewelste en we hebben daar heel wat prachtige momenten beleefd. Om te schetsen met een leuk reisverhaal: we zijn daar op een keer tot 5 uur ’s ochtends in de bar blijven hangen met Japanse sumo-worstelaars, de enige die niet tegen alcohol kunnen en wij dus wel. Maar wat mij het meeste beroert heeft, is de diepgang, de zen en de rust die men er bezit in het leven. De manier waarop men de tuinen bezoekt, de manier waarop men zit, eet en tot rust komt, etc.
Later besefte ik pas welke invloed die ervaringen in Japan op mijn persoon hebben gehad. Want doorheen mijn leven bleef het Oosterse gedachtengoed mij enorm intrigeren. Sterker zelfs: ik zou niet zijn wie ik ben zonder die ervaringen in mijn leven te hebben meegemaakt.”
Carla: Kan je daar een voorbeeld van geven?
Bob: “Ik durf wel te stellen dat ik een redelijk evenwicht gevonden heb in mezelf. En dat ligt eraan of je een evenwicht kan vinden tussen de twee polen. Enerzijds het productieve, want ik heb wel altijd de drive om hard te werken in mij gehad. En anderzijds het reductieve, het feit dat je op tijd en stond afstand kan nemen van bepaalde zaken, ook van uzelf. Dat je dan vertrekt vanuit de natuur bijvoorbeeld. Tussen die 2 polen moet een mens zich een soort evenwicht weten op te bouwen, ieder op zijn eigen manier. En voor een heel groot stuk heb ik dat geleerd uit de diepgang van de Oosterse filosofie.
Ik ben als ondernemer ook veranderd door het reizen. In plaats van te denken “hoe ga ik het doen?” ga ik meer uit van “waarom ben ik iets aan het doen?”. En laat dat nu ook de strategie zijn die we bij Karavaan en Joker hanteren. Daarvoor staan we gekend en dat hebben we zo ook altijd naar de buitenwereld gecommuniceerd. Wat is de waarom of het belang bij Joker? Dat is die ontmoeting creëren in feite.”
Carla: Waarom is die ontmoeting creëren zo belangrijk?
Bob: “Reizen heeft mij voor een groot deel duidelijk gemaakt waar de echte rijkdom zit. En dat zit niet in de top van de politiek of van de economie bereiken, want daar bekommert men zich weinig om de gewone mens. Maar de kracht zit ‘m juist in die individuele ontmoetingen met mensen. Ik ben ervan overtuigd dat mensen over de hele wereld in hun diepste wezen allemaal gelijk zijn, met een gelijkaardige zoektocht naar zingeving, geluk, rijkdom, erkenning en liefde.
Alleen wordt die zoektocht in de ene cultuur op die manier ingekleurd, en in de andere cultuur krijgt die weer een andere inkleuring. Maar die zoektocht bij de mens is iets wat je overal ter wereld tegenkomt. En dan vraag je je af: hoe komt het dan dat vrede en verdraagzaamheid zo moeilijk te bekomen zijn in deze wereld? Ik denk dat het voor een groot deel ligt aan het feit dat we elkaar niet (goed) kennen. De identiteit van een mens is complex opgebouwd uit vele aspecten, en die kan ook weer een andere vorm aannemen naargelang de tijd en de situatie. Het feit dat we hier op dit moment samenzitten, maakt al dat onze perceptie zich vormt naargelang onze interactie, want ik zeg iets en jij kan misschien denken: “ik denk daar toch anders over”. En voor een groot deel komt dat omdat we elkaar onvoldoende kennen, dus vandaar het belang van ontmoeting en communicatie met elkaar. En niet vanuit een standpunt om te oordelen, maar vanuit een besef dat er meer is dan jouw eigen waarheid. Er is namelijk mijn waarheid, en die van jou, en die van een ander. En als we ons daar meer bewust van worden, zal de verdraagzaamheid naar elkaar toe mee evolueren in de positieve zin. Vandaar, ontmoetingen creëren is voor mij de essentie van reizen.”
Carla: En als je naar de toekomst kijkt, welke kansen zie je nog voor Karavaan?
Bob: “Hoewel we niet kunnen ontkennen dat we nu met z’n allen lastige tijden doormaken omwille van corona, ben ik ook heel fier. En dat omwille van twee redenen. Enerzijds fier om te zien dat we er na 50 jaar nog altijd staan, en hoe! Ongelofelijk wat er in die 50 jaar allemaal verwezenlijkt is door de mensen bij Karavaan, de vrijwilligers, de medewerkers, noem maar op.
Anderzijds ben ik ook zeer trots dat er desondanks alles wat er op dit moment speelt, ook op vele vlakken intenser en nauwer wordt samengewerkt dan ooit tevoren, hetzij met Karavaan, met Joker, met de ViaVia’s, met onze partners. Je voelt dat het allemaal veel korter bij elkaar komt. En ik hoop dat dat zo mag blijven, want daar ligt voor mij de grootste kans en rijkdom om het verschil te kunnen maken.
Dus laten we voortdoen op hetzelfde elan, telkens vanuit onze gedeelde visie: connectie, (interculturele) ontmoeting, duurzame belangen, lokale verankering! Want of het nu gaat om een opleiding, een reisbrochure of een reiscafé, één ding is duidelijk: we staan allemaal achter dezelfde missie en hebben allen dezelfde visie voor ogen. En laat dat nu net hetgene zijn wat onze familie zo sterk maakt.”
Dit interview verscheen in De Karavaan januari 2022.
