Je komt tijdens verschillende reizen in het vrijwilligerswerk jezelf tegen in verschillende vormen. Je gaat dus niet alleen iets doen voor anderen maar houdt er zelf ook veel aan over. Tijdens dit debat bekijken we het vrijwilligerswerk vanuit verschillende standpunten. We gingen in gesprek met Lisa Develtere – moderator en freelance journaliste bij Mo*, Jeroen Haegebaert – vzw dertiende ster en Bouworde vzw, Caroline Spaas – kinder- en jeugdpsycholoog en Sofie Van Zeebroeck – Jint vzw.
“Met goede bedoelingen kan je niets mis doen”?
Deze stelling is helemaal niet correct. Goede bedoelingen hebben is helemaal niet voldoende. Als je enkel goede bedoelingen hebt, zou het vrijwilligerswerk eerder zijn om je geweten te sussen, maar ga je geen fundamenteel werk verrichten. Daarom is het belangrijk om een kader te hebben, je goed te informeren en rekening te houden met de nood van de lokale bevolking, voor je vrijwilligerswerk in het buitenland wil gaan uitvoeren. Het belang van een goede voorbereiding komt hier ook heel erg naar voor. Jint vzw biedt daarom eerstelijnsadvies aan om jongeren met hun voeten op de grond te zetten. Ze laten de jongeren in dialoog gaan en doen ze op die manier stilstaan en nadenken.
Bij vrijwilligerswerk in het Zuiden is het belangrijk om vooral uit te gaan van de noden van de lokale bevolking. De 13e ster verwezenlijkt dit door eerder lokale projecten te ondersteunen. Bij Jint vzw werkt men vooral samen in een driehoeksverhouding tussen een lokale organisatie, een organisatie van hier en de vrijwilliger. Op basis van vertrouwen kunnen ze op die manier afspraken maken over verschillende zaken. Het is ook belangrijk om een goede research te doen en kritisch na te denken. Om te weten of een organisatie die vrijwilligers uitzendt betrouwbaar is, is het belangrijk te weten dat ze volledig opgestart is van hier of dat ze contacten heeft met het Zuiden. Deze laatsten zijn meestal betrouwbaarder.
De weeshuisindustrie
Toeristen in weeshuizen laten meedraaien is niet goed, integendeel, het is zelfs schadelijk. Er zijn vaak een heleboel problemen in weeshuizen waar kinderen niet genoeg zorg krijgen waardoor er een hechtingsproblematiek heerst. Als vrijwilligers steeds in en uit het leven van deze kinderen komen, wordt dit probleem enkel versterkt doordat de betrouwbaarheid en de vaste basis mee verdwijnen. Daarom is het belangrijk om altijd op je hoede te zijn als er kinderen aanwezig zijn, dit geldt niet alleen in een weeshuis. Wat je doet kan een grote impact hebben op kinderen. Daarom kan men algemeen stellen dat je zorgtaken beter kan overlaten aan de lokale bevolking en dat vrijwilligerswerk met kinderen op een korte reis bijna altijd nefast is.
Tijd?! Wel of niet belangrijk?
De minimumduur van een waardevol engagement hangt af van project tot project. Voor sommige projecten is het echt wel nodig om een bepaalde duur vast te stellen. Dit ziet men vaak bij projecten waarbij er een grote impact is op de vrijwilligers en er dus veel tijd en werk wordt gestoken in de psychologische zorg van de vrijwilliger. Na deze tijd vertrekken de vrijwilligers meestal al waardoor het geen meerwaarde is wanneer het engagement te kort is.
Bij andere projecten is het niet nodig om een minimumduur vast te leggen, maar is het vooral belangrijk om de verhouding tussen vrijwilligerswerk en toerisme te bekijken. Het is nodig om eerlijk te zijn en even stil te staan bij de impact van je engagement. Dit kan je doen door kritische vragen te stellen naar jezelf toe en naar de organisatie met wie je mee gaat. Wat je ook gaat doen en hoe lang, kan misschien ‘nutteloos’ lijken voor een korte periode, maar het heeft ook impact op de vrijwilligers waardoor het dus wel zeker op lange termijn iets kan teweegbrengen.
“Hoe ga ik het beste te werk”? Expertise VS Meerwaarde
Expertise kan een meerwaarde zijn voor de lokale bevolking als je iets kan doen wat daar nog niemand kan. De enige voorwaarde is dat ze in het Zuiden vragende partij zijn en dat het hen ook aangeleerd wordt.
Nochtans kan het ook nuttig zijn voor jongeren die geen expertise hebben. Als je dit verantwoord aanpakt en kritisch nadenkt over je impact kan het ook voor hen wat teweeg brengen. Als de jongere hiervoor klaar is, gaat hij of zij hier heel wat uit leren en meepakken in zijn of haar verdere leven. Vrijwilligerswerk heeft ongetwijfeld ook een impact op de vrijwilligers zelf.
Kritisch nadenken is dus de boodschap
Het meest belangrijke van heel het verhaal is dat je kritisch moet nadenken en dat je tijd moet nemen voor deze engagementen. Als je gaat reizen moet je niet persé vrijwilligerswerk uitvoeren. Maar omgekeerd kan het wel: als je vrijwilligerswerk gaat doen kan je er wel bij reizen. Het is belangrijk om met een organisatie te werken die contacten heeft in het Zuiden en niet zomaar op zichzelf vrijwilligerswerk gaat uitvoeren. Je moet rekening houden met de impact dat je hebt en zien dat je geen schade berokkent. Zolang je hier rekening mee houdt, kan en mag de combinatie van reizen en vrijwilligerswerk maar soms moeten we er gewoon iets meer en iets kritischer over nadenken. Niet alles moet in één reis gebeuren, we kunnen er dus beter onze tijd voor nemen.
