Uitgelaten stappen vijftien jongeren op een strand in Zanzibar in een boot van Chumbe Island Coral Park. Vandaag hoeven ze niet op de schoolbanken te zitten, maar gaan ze op excursie naar Chumbe Island. Tijdens de boottocht, die een klein uur duurt, nemen sommige scholieren de hele tijd foto’s met hun gsm. Anderen turen naar buiten in de hoop dolfijnen te zien. “Ik ben enkele jaren geleden al eens naar Chumbe Island geweest,” vertelt een zestienjarige jongen die lid is van de milieuclub op zijn school. “Het was heel leuk en ik heb enorm veel geleerd over het milieu. Het is belangrijk om voor het milieu te zorgen. Onze toekomst hangt ervan af.” Het hoogtepunt van het bezoek is voor de meeste jongeren het snorkelen. Veel meisjes hebben nog nooit gezwommen. Sinds 2000 kwamen meer dan 5600 scholieren en 980 leerkrachten gratis naar Chumbe Island op daguitstap. De jongeren worden aangemoedigd om achteraf zelf actie te ondernemen en milieuprojecten op te zetten op school. Elk jaar wordt de Chumbe Challenge Environmental Award uitgereikt aan het meest innovatieve project. “Het is uiteraard moeilijk om een algemene gedragsverandering te meten, maar je voelt wel dat het milieubewustzijn enorm gestegen is,” zegt conservatie- en educatiemanager Ulli Kloiber.
Een hoop rotsen en stenen
Twintig jaar geleden richtte de Duitse Sibylle Riedmiller, die in Tanzania woonde en werkte, Chumbe Island Coral Park op. “Toen werd koraal niet als iets levends gezien. Er bestond zelfs geen woord voor in het Swahili. Er werd naar koraal verwezen als ‘een hoop rotsen en stenen’,” herinnert Sibylle Riedmiller zich. “Maar koraal is niet zomaar een rots. Het leeft, huisvest kleine dieren en speelt een belangrijke rol voor de kusten, vissers en toeristen. Het is dus belangrijk om te conserveren.” Daarom wilde Sibylle Riedmiller een klein zeereservaat oprichten waar mensen zouden kunnen leren over de koraalriffen. Om de kosten van conservatie en educatie te kunnen dragen, wilde ze overnachtingen en daguitstappen naar het reservaat organiseren voor toeristen. De overheid ging akkoord, dus ging Sibylle Riedmiller op zoek naar de geschikte locatie. “Na twee maanden zoeken, kwam ik voor het eerst op Chumbe. Ik zag de ruïnes van de oude moskee, de witte vuurtoren en het prachtige koraalrif en wist meteen: ‘Dit is het!’,” vertelt Sibylle Riedmiller. Op het eiland, dat vroeger als legerbasis dienst deed, woonde niemand. Bovendien is het eiland grotendeels bedekt door een ongerept woud van ongeveer 16 hectare dat de zeldzame kokoskrab en antilopesoort aders duiker huisvest. De dichtstbijzijnde vissersdorpen in Zanzibar werden van bij het begin betrokken bij het project. Sibylle Riedmiller: “Dat deden we om conflicten te vermijden, maar vooral ook uit principe. We beloofden elke job hier aan hen te geven, ook al moesten ze eerst getraind worden.”
400 vissoorten
Toch was het in het begin moeilijk. In het zeereservaat mag niet gevist worden en daar waren niet alle vissers het mee eens, weet hoofdopwachter Omari Nyange Ame nog goed: “Op sommige dagen kwamen er wel 25 boten in de beschermde zone. In elke boot zaten twintig vissers die soms agressief waren. Wij waren zelf maar met vier opwachters. Vroeger was ik zelf visser, dus ik weet hoe het is en probeerde met hen te praten. Nu weten alle vissers gelukkig dat het bestaan van het zeereservaat in hun voordeel is omdat het een broedplaats is voor veel vissoorten. We hebben zelden nog problemen.” Na twintig jaar bescherming telt het zeereservaat meer dan 400 vissoorten en huisvest het 90 procent van de koraalsoorten die in Oost-Afrika gevonden worden. Chumbe Island investeert ook in onderzoek. “Omari verzamelt allerhande data van het rif die ik analyseer en rapporteer. We werken ook samen met het Marine Institute van Dar Es Salaam,” vertelt Ulli Kloiber, die van opleiding zeebioloog is. Door uitzonderlijk hoge zeetemperaturen in april 1998 werd in de Indische Oceaan massale verbleking en sterfte van het koraal vastgesteld. Ook het Chumbe zeereservaat bleef hier niet van gespaard, maar in vergelijking met omliggende koraalriffen was de situatie in Chumbe veel minder ernstig. “Omdat het koraal hier heel gezond is, is hun immuunsysteem beter. Ze kunnen dit soort stress beter te boven komen dan het koraal in andere riffen,” legt Ulli Kloiber uit.
Zo milieuvriendelijk mogelijk
Na een gegidste wandeling in het woud, krijgen de scholieren uitleg over de werking van Chumbe Island in een van de zeven ecobungalows voor toeristen. “De bungalows zijn op zo’n manier ontworpen dat ze het regenwater maximaal kunnen opvangen, want er is geen zoet water op het eiland aanwezig. Het water komt in een bassin met grind terecht, waarna het afgevoerd wordt naar een tank onder de bungalow,” legt Khamis Khalfan uit. Hij legt meteen de link met de school: “Het dak van jullie school is zo groot. Waarom installeren jullie geen wateropslagsysteem?” Nieuwsgierig bekijken de jongeren het composttoilet, dat tot hun verbazing niet stinkt. Khamis Khalfan toont een glas water en zegt: “Zoveel urine spoelen jullie weg met tien liter water. Dat is toch pure waterverspilling!” Maar er is nog een andere reden waarom er op Chumbe Island composttoiletten gebruikt worden. “We willen eutrofiëring voorkomen. Weet iemand wat dat wil zeggen? Nee? Dat betekent dat er een overvloed aan voedingsstoffen in het water terecht komt waardoor de delicate ecologische balans verstoord wordt.” Alles op Chumbe werd ontworpen of wordt georganiseerd op de meest milieuvriendelijke manier. Voor de verlichting en verwarming van het water is elke bungalow uitgerust met zonnepanelen. Er is geen airco, maar door het neerlaten van een wand in de slaapkamer, brengt de zeebries verkoeling. Van de gebruikte bouwmaterialen, over de shampoo tot het eten: alles wordt lokaal aangekocht. Er worden maximum 16 gasten, inclusief dagjestoeristen op het eiland toegelaten. “Op Chumbe kan je genieten van een prachtig koraalrif en zowel in de zee als in het woud zitten verschillende zeldzame soorten. Je moet dit beschermen,” vindt Sibylle Riedmiller. “Ecologisch en sociaal verantwoord toerisme is de toekomst.”
Deze productie is gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma Beyond Your World en Thomas More Mechelen - Opleiding Internationale Researchjournalistiek. Beyond Your World wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie.
Tekst en foto’s: Lisa Develtere
dit artikel verscheen in De Karavaan van juli 2014 - thema: challenges ahead
