Ik vermeld het als reisbegeleider ook tijdens de vertrekvergadering, want dat is toch de kern van reizen...ondergedompeld worden met al je zintuigen en nieuwe dingen ervaren en leren. Maar wat als je zintuigen niet mee kunnen?
Voorbij de grens
Ze zijn met tien, hebben elkaar nog nooit eerder ontmoet, maar het zijn stuk voor stuk mensen met pit en teamspirit die het leven omhelzen. Ze gaan de uitdaging aan om samen door Nicaragua te trekken. Het is een tocht van 18 dagen, dwars door het land, van west naar oost: langs de Stille Oceaan, over de heuvels van Rivas, tot op de top van de vulkaan Concepcion, 1600 meter boven de zeespiegel. Dan verder over de steppes van Jontales door de dichte jungle tot ze de Caribische kust bereiken.
Het leest als een heerlijk Joker-avontuur ware het niet dat alle deelnemers van deze reis een handicap hebben. Dit was het uitgangspunt van de tv-reeks ‘Voorbij de grens’ die in 2008 op Eén werd uitgezonden.
De tv-reeks belichte een maatschappelijke realiteit waar we niet dagelijks bij stil staan. De meesten onder ons reizen wel eens graag maar van zodra je een fysieke of geestelijke beperking hebt worden meteen ook je mogelijkheden om te reizen gelimiteerd.
In het kader van gelijkheid wordt er gemakkelijk gesproken over het toegankelijk maken van toerisme voor iedereen. Omwille van verschillende barrières worden echter niet alle sociale groepen van onze maatschappij even vlot bediend door de toeristische sector. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat beperkingen in fysieke toegankelijkheid, gebrek aan informatie en belemmeringen door attitude de hoofdoorzaken zijn.
Moeilijkheden in balans
De drie voornaamste barrières brengen wel de nodige vragen met zich mee. Zo hebben veel natuurgebieden en cultureel erfgoed beperkingen in fysieke toegankelijkheid. Maar wijzigingen voor een betere toegankelijkheid staan dan weer tegenover het principe van natuurbehoud en bescherming van cultureel erfgoed. Waar hou je ergens het evenwicht tussen aanpassingen doen zodat iedere mens de pracht van onze natuur en cultuur kan ervaren en het in stand houden en beschermen van diezelfde natuur en cultuur zoals ze vandaag bestaat, zonder menselijke tussenkomst?
Meer nog dan de zeer tastbare en gemakkelijk te begrijpen fysieke toegankelijkheid zijn het vooral de attitude en de manier van denken binnen de toeristische sector die het moeilijk maken. Het is een grote barrière die niet eenvoudig is om aan te pakken. Zowel de individuele als ook de maatschappelijke attitude vertrekken nog vaak vanuit een wat neerkijkende en hulpbehoevende houding voor het aanbieden van reizen. Dit gebeurt vaak uit onwetendheid omdat het nu eenmaal niet gemakkelijk is om je vanuit de eigen gewoonten en leefwereld te verplaatsen naar deze van iemand met een beperking. Sectorpersoneel bewust maken en opleiden; dat is nodig om deze moeilijkheid te overbruggen.
Het gebrek aan correcte en betrouwbare informatie is een derde hekel punt waarop reisorganisaties slecht scoren. Zo’n twintig jaar geleden werden mensen met een beperking niet aanzien als een economisch interessante klantengroep in de toeristische sector. Een beperking hebben en op reis gaan gingen gewoon niet samen. Reisorganisaties stelden dan ook pakketten samen die weinig aandacht schonken aan de bijkomende noden voor mensen met een beperking. Wanneer er toch bij een reisagentschap werd aangeklopt om een reis op maat te maken dan was de verstrekte informatie vaak onvolledig of incorrect. Eenvoudigweg omdat reisbureaus niet over de nodige informatie beschikten die relevant is om een reisplanning te maken voor een reiziger met een beperking.
Er zijn al stappen in de goede richting gezet maar ook hier is blijvende vorming nodig en een uitbreiding van de informatie voorhanden.
Op wereldschaal
De laatste decennia heeft toerisme een zo goed als aanhoudende uitbreiding en diversificatie gekend. Het is één van de grootste en snelst groeiende economische sectoren op wereldschaal, met zo’n 25 miljoen internationale toeristen in 1950 en een spectaculaire 1087 miljoen internationale toeristen in 2013. Deze dienstverlenende sector stelt veel mensen tewerk om de grote klantenbasis te dienen.
Het economische belang van toerisme is onmiskenbaar, maar daarnaast is het ook een drijfveer voor sociale verandering, die gepaard moet gaan met mensenrechten en duurzaamheid.
De World Tourism Organisation (UNWTO) neemt daar een rol in op. Deze gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties is verantwoordelijk voor de promotie van verantwoord, duurzaam en universeel toegankelijk toerisme. Concreet doen ze aan marktonderzoek en stellen ze die kennis ter beschikking, promoten ze duurzaam toerismebeleid, voeden ze opleiding en training in de toeristische sector en willen ze van toerisme een instrument voor ontwikkeling maken door technische ondersteuning te leveren in meer dan 100 landen wereldwijd.
Nadat België in 1997 uit de organisatie stapte, koos Vlaanderen ervoor om als deelstaat lid te blijven van UNWTO.
Vlaanderen ijvert
De genoemde barrières kregen onder voormalig Vlaams minister voor toerisme Geert Bourgeois de nodige erkenning en aandacht. Er werden vormingen klantvriendelijk onthaal georganiseerd voor gidsen, reisleiders en baliepersoneel van infokantoren, verblijfsaccommodaties en recreatiepunten; daarnaast ontwikkelde Toerisme Vlaanderen een brochure met handige tips voor het klantvriendelijk onthaal van mensen met een beperking. Toeristische infrastructuur wordt gescreend op toegankelijkheid en krijgt bij een positieve score een toegankelijkheidslabel uitgereikt. Bij het uitreiken van subsidies kan je niet omheen de toegankelijkheidsvoorwaarden die worden opgelegd. Het Infopunt Toegankelijk Reizen informeert zowel personen met een fysieke of mentale beperking als de toeristische sector over toegankelijkheid.
Het zijn lovenswaardige initiatieven en beleidskeuzes die hopelijk onder de nieuwe minister voor toerisme Ben Weyts zullen verder gezet en zelfs uitgebreid worden.
Schoolvoorbeeld
Glenn Crynen, de oprichter van U/TURN, gaat zelfs een behoorlijk extreme stap verder met zijn vzw, want voor andersvaliden die niet alleen avontuurlijk op reis willen gaan, maar ook hun zelfkennis willen versterken, zijn er geen wandelpaden nodig.
Hij werkte bij de tv-reeks ‘Voorbij de grens’ achter de schermen om de route te scouten, uit te zetten en uiteindelijk de gehele productie te begeleiden als veiligheidscoördinator. De ervaringen van de deelnemers waren zo intens en positief dat hij geen seconde twijfelde en een project opstartte.
Glenn Crynen: “Ondanks de moeilijkheden en ‘ontberingen’ zag ik de deelnemers stuk voor stuk genieten! Het mooiste was dat iedere deelnemer na de tocht veranderd was; positiever ingesteld en mentaal veel sterker. Ze hadden een overwinning behaald en dat zette zich door in alles; in de aanvaarding van hun beperking, in een herwonnen levensvreugde en een versterkte eigenwaarde.”
Drie jaar na de tv-reeks zag U/TURN het levenslicht. Met de hulp van vriend Marc Herremans en zijn organisatie To Walk Again werd sponsoring gezocht om aangepaste outdoor rolstoelen aan te kopen en stap voor stap werd het echt. Sinds de eerste groepsreis in 2012 naar Nicaragua zijn er al 11 reizen geweest. Dit jaar staan er zes reizen op het programma naar Marokko, Nicaragua, Tenerife en IJsland. Vanaf 2016 komt daar Chili bij.
Voor elke reis wordt een sterk ‘reisteam’ samengesteld van 10 tot 15 deelnemers die varieert in leeftijd, type van beperking en graad van aanvaarding. De bedoeling is dat de deelnemers van elkaar leren en elkaar versterken in hun positieve evolutie. Het reisavontuur is een ervaring op zich, maar dient vooral een hoger sociaal doel. Glenn Crynen: “U/TURN is veel meer dan een klassieke reisorganisatie. Onze kernwaarden zijn puur, intens en avontuurlijk. We gebruiken extreem reizen als middel om ons doel te bereiken, met name acceptatie, revalidatie en integratie. We weten dat mensen met een beperking nog veel kunnen en we willen dat ook laten zien. Zowel aan henzelf als aan de maatschappij. Met een aangewakkerde doorzettingskracht en goede zelfkennis kunnen mensen met een beperking een enorme motiverende meerwaarde zijn op de werkvloer.”
Omdat ook revalidatie een doel is van het reisconcept wordt elke reis begeleid door een zestal vrijwilligers waaronder steeds een kinesist en een medisch opgeleide vrijwilliger. Daarnaast kan iedereen zich kandidaat stellen om als vrijwilliger deel te nemen aan de reis. Glenn Crynen: “De ervaring die je opdoet als vrijwilliger is onvergetelijk! Veelal merken we dat de vrijwilliger minstens een even grote U/TURN maakt als de deelnemer.”
Reizen op een duurzame en respectvolle manier om je persoonlijk te ontplooien en tegelijk meteen de maatschappij te sensibiliseren. Ik denk dat U/TURN de boodschap meer dan begrepen heeft.
Bronnen:
- Buhalis, D. en Darcy, S. (2010) Accessible Tourism: Concepts and Issues. Bristol: Channel View Publications
- Crynen, G. (2014) “U/TURN Project Beyond Limits”, Project U/TURN. URL bezocht op 29 november 2014.
- NIVEL (1997) “Factsheet Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten”, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg. URL bezocht op 29 november 2014.
- Toerisme Vlaanderen (2014) “Beleidsbrief Toerisme 2013-2014”, Vlaanderen. URL bezocht op 29 november 2014.
- Toerisme Vlaanderen (2014) “Beleidsnota Toerisme 2009-2014”, Vlaanderen. URL bezocht op 29 november 2014.
- UNWTO (2014) “Tourism, key to development, prosperity and well-being”, UNWTO Tourism Highlights 2014 Edition.
- UNWTO (2014) “Who we are”, World Tourism Organization. URL bezocht op 29 november 2014.
- Fotomateriaal: U/TURN Fotograaf: Guy Ivens
door Karolina Rutkowska
dit artikel verscheen in De Karavaan van januari 2015 - thema: diversiteit
